نماز آیات
نماز آیات به واسطه چهار چیز واجب می شود:
اول: گرفتن خورشید.
دوم: گرفتن ماه، اگر چه کمی از آن ها گرفته شود و کسی هم از آن نترسد.
سوم: زلزله، اگر چه کسی هم نترسد.
چهارم: رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و مانند این ها، در صورتی که بیشتر مردم بترسند.
دستور نماز آیات
نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت، پنج رکوع دارد و دستور آن این است که انسان بعد از نیت، تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند و به رکوع رود، تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم، دو سجده نماید و برخیزد و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.
در نماز آیات، ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد، آیه های یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیش تر از آن را بخواند و به رکوع رود و برخیزد و بدون این که حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم، سوره را تمام نماید و بعد از آن به رکوع رود و دو سجده کند و رکعت دوم را به همین دستور انجام دهد و نماز را تمام نماید.
نماز مسافر
کسی که مسافر است با شش شرط باید نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت بخواند:
1- سفر او کم تر از هشت فرسخ نباشد یا بخواهد چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد.
2- از اول مسافرت، قصد هشت فرسخ را داشته باشد.
3- در بین راه از قصد خود برنگردد.
4- سفرش سفر معصیت نباشد.
5- شغل او مسافرت نباشد، پس کسی که شغل او مسافرت است (مانند راننده) باید نمازش را تمام بخواند، مگر آن که ده روز در منزل خود بماند که در این صورت، تا سه مرتبه که مسافرت کند باید نمازش را شکسته بخواند.
6- به حد ترخص برسد، یعنی از وطنش یا جایی که قصد کرده ده روز در آن جا بماند، به قدری دور شود که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن جا را نشنود.
نماز جماعت
مستحب است که مسلمانان، نمازهای یومیه را به حالت اجتماع بخوانند و ثواب نماز جماعت چندین هزار برابر نمازی است که به تنهایی و فرادا خوانده شود.
شرایط نماز جماعت
1- امام جماعت باید مکلف و مومن و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و اگر ماموم مرد است امام او هم باید مرد باشد.
2- باید بین امام و ماموم، پرده یا چیز دیگری نباشد که مانع از دیدن امام شود ولی اگر ماموم زن باشد، بودن پرده و مانند آن اشکال ندارد.
3- جای امام، بلندتر از جای ماموم نباشد ولی اگر مقدار خیلی کمی (به قدر چهار انگشت یا کم تر) بلندتر باشد اشکال ندارد.
4- ماموم باید عقب تر از امام یا مساوی او بایستد.
احکام نماز جماعت
1- ماموم باید غیر از حمد و سوره، همه چیز نماز را خودش بخواند ولی اگر رکعت اول یا دوم او، رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را هم بخواند و اگر به واسطه خواندن سوره، به رکوع امام نمی رسد باید فقط حمد را بخواند و خود را در رکوع به امام برساند و اگر نرسید باید به قصد فردا، نماز را تمام کند.
2- ماموم باید رکوع و سجود و کارهای دیگر نماز را با امام یا کمی بعد از امام به جا آورد ولی تکبیرة الاحرام و سلام نماز را حتما باید بعد از امام بگوید.
3- اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد نمازش صحیح است و یک رکعت حساب می شود.
استخفاف
يكی از گناهان، استخفاف نماز يعنی سبك شمردن نماز است. نماز نخواندن يك گناه بزرگ است و نماز خواندن اما نماز را خفيف شمردن، استخفاف كردن، بی اهميت تلقی كردن گناه ديگری است. پس از وفات امام صادق علیه السلام، ابوبصير آمد به ام حميده تسليتی عرض كند. ام حميده گريست.
ابوبصير هم كه كور بود گريست. بعد ام حميده به ابوبصير گفت: ابوبصير! نبودی و لحظه آخر امام را نديدی، جريان عجيبی رخ داد.
امام در يك حالی فرو رفت كه تقريبا حال غشوهای بود. بعد چشمهايش را باز كرد و فرمود: تمام خويشان نزديك مرا بگوئيد بيايند بالای سر من حاضر شوند. ما امر امام را اطاعت و همه را دعوت كرديم. وقتی همه جمع شدند، امام در همان حالات كه لحظات آخر عمرش را طی میكرد يك مرتبه چشمش را باز كرد، رو كرد به جمعيت و همين يك جمله را گفت: «ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلوة» هرگز شفاعت ما به مردمی كه نماز را سبك بشمارند، نخواهد رسيد. اين را گفت و جان بجان آفرين تسليم كرد.
امام نفرمود كه شفاعت ما به مردمی كه نماز نمیخوانند نمیرسد آن كه تكليفش خيلی روشن است، بلكه فرمود به كسانی كه نماز را سبك میشمارند. يعنی چه نماز راسبك میشمارند؟ يعنی وقتی و فرصت دارد، میتواند نماز خوبی با آرامش بخواند ولی نمیخواند. نماز ظهور و عصر را تا نزديك غروب نمیخواند، نزديك غروب كه شد میرود يك وضوی سريعی ميگيرد و بعد با عجله يك نمازی میخواند و فورا مهرش را میگذارد آنطرف، نمازی كه نه مقدمه دارد و نه مؤخره، نه آرامش دارد و نه حضور قلب. طوری عمل میكند كه خوب ديگر اين هم يك كاری است و بايد نمازمان را هم بخوانيم. اين خفيف شمردن نماز است.
اين جور نماز خواندن خيلی فرق دارد با آن نمازی كه انسان به استقبالش میرود، اول ظهر كه میشود با آرامش كامل میرود وضو میگيرد، وضوی با آدابی، بعد میآيد در مصلای خود اذان و اقامه میگويد و با خيال راحت و فراغ خاطر نماز میخواند. السلام عليكم را كه گفت فورا در نمیرود. مدتی بعد از نماز با آرامش قلب تعقيب میخواند و ذكر خدا میگويد.
اين علامت اين است كه نماز در اين خانه احترام دارد. نماز خوانهائی كه خودشان نماز را استخفاف میكنند، يعنی كوچك میشمارند، نماز صبحشان آن دم آفتاب است نماز ظهر و عصرشان آن دم غروب است، نماز مغرب و عشاشان چهار ساعت از شب گذشته است و نماز را با عجله و شتاب میخوانند، تجربه نشان داده كه بچههای اينها اصلا نماز نمیخوانند. شما اگر بخواهيد واقعا نماز خوان باشيد و بچههايتان نماز خوان باشند نماز را محترم بشماريد، نمیگويم نماز بخوانيد، بالاتر ازنماز خواندن محترم بشماريد.
اولا برای خودتان در خانه يك مصلائی انتخاب كنيد (مستحب هم هست) يعنی در خانه نقطهای را انتخاب بكنيد كه جای نمازتان باشد مثل يك محراب برای خودتان درست كنيد. اگر میتوانيد همان طوری كه پيغمبر اكرم يك مصلی داشت، جای نماز داشت، يك اتاق را به عنوان مصلی انتخاب بكنيد.
اگر اتاق زيادی نداريد، در اتاق خودتان يك نقطه را برای نماز خواندن مشخص كنيد، يك جانماز پاك هم داشته باشيد. در محل نماز كه میايستيد، جانماز پاكيزهای بگذاريد، مسواك داشته باشيد، تسبيحی برای ذكر گفتن داشته باشيد، وقتی كه وضو میگيريد اينقدر با عجله و شتاب نباشد.
پس نماز را نبايد استخفاف كرد، نبايد سبك شمرد، نبايد انسان كوشش بكند كه در نماز فقط به واجباتش قناعت بكند و بگويد خوب، برويم ببينيم فتوای مرجع تقليد چيست؟ آيا میگويد سه تا سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر بايد گفت يا يكی هم كافی است؟ خوب مجتهد بايد فتوايش را بگويد.
مجتهد میگويد يكی هم كافی است، احتياط مستحبی اين است كه سه تا گفته شود. ديگر ما نبايد بگوئيم حالا كه گفتهاند يكی كافی است ما هم يكی بيشتر نمیخوانيم. اين فرار از نماز است.
ما بايد طوری باشيم كه وقتی هم كه مجتهد بما میگويد يكی واجب است و دو تای ديگر مستحب، بگوئيم ما مغتنم میشماريم و آن دو تای ديگر را هم میگوئيم.